Tematem niniejszej pracy jest młodzieżowa subkultura chuliganów piłkarskich, a ściślej rzecz biorąc, polska odmiana owej subkultury – tak zwani „szalikowcy”. Nazwa, jak wiadomo, pochodzi od szalików w barwach klubowych, noszonych przez kibiców. Mimo że rekwizyt ten jest noszony także przez osoby zupełnie niezwiązane z chuligańskimi awanturami na stadionach, termin „szalikowcy” przyjął się na dobre nie tylko w publicystyce, lecz również w naukowych opracowaniach tego zjawiska.
Awantury i bójki, do których dochodzi na stadionach i w ich okolicach, ewentualnie na trasach dojazdowych kibiców, wciąż stanowią u nas jedną z głównych form działalności subkultury chuliganów piłkarskich.
Jakie są przyczyny bójek i awantur wywoływanych przez kibiców? W jaki sposób doszło do uformowania się na bazie uwielbienia dla piłkarskiego klubu trwałego ruchu subkulturowego? Co sprawia, że uczestnicy tych zajść, budzący lęk i niechęć, ogólnie potępiani, narażający mienie publiczne i prywatne na olbrzymie straty i ryzykujący zdrowiem, a nierzadko życiem dla dość trywialnej i w wypaczony sposób pojmowanej idei przywiązania do barw klubowych – sami są niezwykle dumni z siebie i z tego, co robią? Praca ta ma w swoim założeniu stanowić próbę odpowiedzi na powyższe pytania.
Książka jest zapisem pracy magisterskiej pt. Etos rycerski na stadionach. Subkultura szalikowców w świetle wybranych koncepcji badawczych, obronionej na Uniwersytecie Gdańskim w 2004 roku.
Wstęp 7
Rozdział 1.
Metody zbierania danych, cele pracy, podstawowe pojęcia 9
Najważniejsze publikacje w polskiej literaturze 9
Metody gromadzenia danych 10
Cele pracy 11
Kultura a subkultura 12
Pojęcie subkultury 14
Młodzież 16
Subkultury młodzieżowe 18
Subkultury przemocy 20
Rozdział 2.
Subkultura szalikowców 24
Subkultura szalikowców a zjawisko chuligaństwa 24
Historia zachowań dewiacyjnych publiczności sportowej 26
Szalikowiec jako typ idealny 31
Subkultura szalikowców - charakterystyka 35
Typologia form zachowań szalikowców 39
Specyficzne cechy chuligaństwa futbolowego w Polsce 48
Rozdział 3.
Analiza podobieństw między etosem i zachowaniami szalikowców a średniowiecznego rycerstwa europejskiego 51
Miejsce w strukturze społecznej i samoocena 52
Symbole i pieśni 53
Struktura grup 55
Poczucie solidarności i polityka 56
Wzór osobowy 57
Zachowania, poglądy, styl życia 61
Piśmiennictwo 64
Kodeksy postępowania 65
Walka 66
Rozdział 4.
Koncepcje, za pomocą których tłumaczy się genezę zjawiska dewiacyjnych zachowań widowni sportowej 72
Koncepcje psychologiczne 73
Koncepcje socjologiczne 78
Propozycje Przemysława Piotrowskiego 83
Rozdział 5.
Subkultura szalikowców w świetle wybranych koncepcji Ericha Fromma 90
Erich Fromm - nota biograficzna 90
Agresja 91
Ucieczka od wolności 93
Autorytaryzm 99
Autorytaryzm a "syndrom rycerstwa" 109
Przyczyny tworzenia się subkultur autorytarnych 112
Destruktywność (nekrofilia) 119
Potrzeby psychiczne człowieka 123
Rozdział 6.
Przeciwdziałanie dewiacyjnym zachowaniom widowni sportowej 127
Rozwiązania europejskie 127
Rozwiązania polskie 128
Warunki skutecznej profilaktyki 130
Podsumowanie i wnioski 135
Literatura 140